Als er één seizoen favoriet is bij Foodsporen, dan is het wel de herfst. Overal schieten de paddenstoelen uit de grond en daar worden wij blij van!

In dit artikel nemen we je mee het bos in. We delen tips om bijzondere soorten te herkennen, vertellen over eetbare paddenstoelen en nodigen je uit om de natuur met nieuwe ogen te bekijken.

🌿 Herkennen en respecteren

Overal, in hout, mos en aarde, weeft mycelium zijn draden – een netwerk dat bomen, planten en zelfs mossen met elkaar verbindt. Uit dit verborgen web verschijnen vruchten: paddenstoelen. Wie eenmaal leert kijken, ziet ze overal. Op boomstronken, tussen bladeren, langs oude paden.

• Porseleinzwam (Oudemansiella mucida) – wit, glanzend en doorschijnend als porselein. Groeit hoog op dode beukenstammen en glanst als een klein lampje in de regen.
• Inktzwam (Coprinus comatus) – herkenbaar aan zijn pluizige hoed; smelt weg tot zwarte inkt, symbool voor vergankelijkheid.
• Amethistzwam (Laccaria amethystina) – een klein paars juweel in het mos, te zeldzaam om te plukken, puur om van te genieten.
• Eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) – de koning van het bos; dikke steel, bruine hoed, witte buisjes.
• Cantharel (Cantharellus cibarius) – lichtgeel, trompetvormig, met een kruidige abrikozengeur.
• Oesterzwam (Pleurotus ostreatus) – schelpvormige trossen op dode stammen van beuken en populieren.
• Zwavelzwam (Laetiporus sulphureus) – feloranje lagen op bomen; stevige, kruidige smaak als kip – vandaar “Chicken of the Woods”.
• Paarse ridderzwam (Lepista nuda) – diep lila kleur, te vinden op humusrijke grond bij naaldbomen.

🍄 Rood met witte stippen

De vliegenzwam (Amanita muscaria) is misschien wel de bekendste van allemaal. Deze iconische paddenstoel is favoriet van Mart Stoffele, oprichter van Foodsporen:

“Geen paddenstoel spreekt zo tot de verbeelding als de Amanita muscaria. Ze is prachtig, vol symboliek en folklore – een symbool van betovering en transformatie.”

Volgens oude mythen was de vliegenzwam zelfs onderdeel van het heilige brouwsel Soma, dat in verschillende culturen werd gezien als bron van bewustzijn en helderheid. Hoewel ze als toxisch wordt beschouwd, kan de paddenstoel – mits juist bewerkt – een bijzondere medicinale werking hebben.

De magie van heksenkringen

De vliegenzwam groeit vaak in heksenkringen: cirkels waarin het ondergrondse mycelium elk jaar verder groeit. Oude verhalen vertelden dat elfen hier dansten of heksen rituelen hielden. Sommige kringen bestaan al tientallen jaren en kunnen meters breed zijn.

• Kringen ontstaan bij soorten met radiaal groeiend mycelium, zoals vliegenzwammen en weidekringzwammen.
• Groepen vormen zich bij houtafbrekende soorten, zoals oesterzwammen en zwavelzwammen.
• Losse exemplaren groeien solitair of tijdelijk in verbinding met bomen.

🍽️ Herfst op je bord: eetbare schatten van het bos

Eetbare paddenstoelen brengen diepe, aardse smaken – vol noten, hout en umami. Elke soort heeft zijn eigen karakter: de één zacht en romig, de ander kruidig en vol pit. Hieronder vind je enkele van de mooiste herfstsoorten:

• Eekhoorntjesbrood – nootachtig, vlezig; heerlijk in risotto of gebakken in boter. Hoogseizoen nu.
• Cantharel – kruidig, licht peperig met abrikozengeur. Groeit in mosrijke loofbossen.
• Oesterzwam – zacht en vol umami; verschijnt massaal tot februari.
• Paarse ridderzwam – subtiel fruitig met vleug anijs; houdt van kou.
• Hertezwam – mild en nootachtig; heerlijk met knoflook en zout.
• Weidechampignon – klassiek aroma, iets zoeter dan de kweekvariant.
• Beukenzwam – stevig, fijn van smaak, geliefd in Aziatische gerechten.

🌱 Over zelf plukken

In Nederland geldt officieel: bewonderen mag, plukken niet. In de meeste natuurgebieden is plukken verboden om het ecosysteem te beschermen. In België en Duitsland mag het wél – in kleine hoeveelheden en met respect. Daar noemen ze het Handstraußprinzip: je mag een klein boeketje bloemen of paddenstoelen meenemen, zolang het de natuur niet schaadt.

Met kennis en aandacht plukken kan juist bijdragen aan de natuur. In een mandje vallen sporen terug op de grond – nieuw leven begint. Duurzaam plukken betekent:

• Neem alleen soorten mee die ruim aanwezig zijn.
• Laat altijd een deel staan zodat de soort zich kan voortplanten.
• Gebruik een mesje, trek ze niet uit de grond.
• Neem alleen wat je nodig hebt.

Tip: gebruik een mandje of stoffen tas. Zo blijven ze luchtig en verspreiden ze onderweg hun sporen.

🔎 Tips om te spotten

• Ga vroeg op pad – ochtenddauw en regen brengen ze tot leven.
• Blijf op paden om het mycelium te beschermen.
• Let op boomsoorten – veel paddenstoelen groeien in symbiose.
• Gebruik je neus: soorten als de cantharel herken je aan geur.
• Gebruik een veldgids of app zoals ObsIdentify om soorten te leren kennen.

🍂 Een les van de natuur

Paddenstoelen herinneren ons eraan dat niets in de natuur op zichzelf staat. Ze verbinden bomen, planten en mensen in één ademend geheel. Wat vergaat, wordt opnieuw geboren. Wat oud lijkt, krijgt betekenis. Dat is de ware rijkdom van de herfst: zien dat alles verandert, maar nooit verdwijnt.

Of je nu plukt of alleen kijkt, de essentie blijft hetzelfde: verwondering, respect en verbinding met het levende geheel.

🍄BLIJF KRACHTIG

De Oerjongens

 Ontdek alle varianten